Φίλιππος Β΄: Ο δημιουργός του μεγάλου μακεδονικού κράτους

Η άνοδός του στον θρόνο και η δημιουργία μιας ενιαίας και ισχυρής Μακεδονίας – Η πλήρης επικράτησή του στον ελλαδικό χώρο – Η μάχη της Χαιρώνειας  - Οι προετοιμασίες για εκστρατεία στην Περσία – Η δολοφονία του και τα κίνητρά της – Αποτίμηση της βασιλείας του

Με μία από τις σημαντικότερες στρατιωτικές και πολιτικές προσωπικότητες της κλασικής αρχαιότητας, τον Φίλιππο Β’, βασιλιά της Μακεδονίας (και πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου), θα ασχοληθούμε στο σημερινό μας άρθρο. Χωρίς το δικό του έργο, η εξόρμησή των Ελλήνων στην Ανατολή που υλοποίησε ο γιος και διάδοχος του Φίλιππου Μέγας Αλέξανδρος, δεν θα ήταν εφικτή.

Τα νεανικά χρόνια του Φίλιππου – Η άνοδός του στον θρόνο

Ο Φίλιππος, ανήκε στον βασιλικό οίκο των Αργεαδών, που καταγόταν από το δωρικό γένος των Τημενίδων, που βασίλευε στο Άργος και καταγόταν από τον Ηρακλή. 

Γεννήθηκε στην Πέλλα, το 383 π.Χ. (ή το 382 π.Χ.).Πατέρας του ήταν ο βασιλιάς Αμύντας Γ’ και μητέρα του η Ευριδίκη, κόρη του ηγεμόνα της Λύγκου Σίρρα.

Ο Φίλιππος, ήταν ο τριτότοκος γιος του. Καθοριστική για τη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του, ήταν η ομηρία του στη Θήβα (περ. 369 π.Χ. – 365 π.Χ.) . Μυήθηκε στη στρατιωτική τέχνη από τον Πελοπίδα και τον Επαμεινώνδα και απόκτησε σημαντική μόρφωση (μεταξύ άλλων διδάχτηκε και ρητορική). Το 365 π.Χ. επανήλθε στη Μακεδονία και ανέλαβε (κατά τον ιστορικό Καρύστιο Περγαμηνό), την ηγεμονία ενός μικρού τμήματος της. Στον θρόνο τότε βρισκόταν ο αδελφός του Περδίκκας Γ’.

Κλείσιμο

Την άνοιξη του359 π.Χ., ο Περδίκκας , επικεφαλής 4.000 Μακεδόνων, ήρθε αντιμέτωπος στα βορειοδυτικά σύνορα της Μακεδονίας με τους Ιλλυριούς που είχαν επικεφαλής τον Βάρδυλη. Στην εκστρατεία αυτή, ο Περδίκκας έχασε τη ζωή του και έτσι, ο Φίλιππος, ανέλαβε εξ ολοκλήρου τη διακυβέρνηση της Μακεδονίας, ως επίτροπος του Αμύντα Δ’, ανήλικου διαδόχου και ανιψιού  του.

Η Μακεδονία στα χρόνια πριν τον Φίλιππο

Ο λαός του οποίου βασιλείς ήταν οι Αργεάδες, ήταν το «Μακεδνόν έθνος» , που κατά καιρούς μετακινήθηκε από τη ΒΔ Μακεδονία προς την κεντρική και νότια, όπου στους πρόποδες της οροσειράς των Πιερίων, κοντά στον Αλιάκμονα, ίδρυσαν την πρωτεύουσά τους, τις Αιγές, που η αρχαιολογική σκαπάνη ταύτισε με τη σημερινή Βεργίνα. Ένα τμήμα των Μακεδνών, παρέμεινε στην αρχική του κοιτίδα, που αποτέλεσε  την Άνω Μακεδονία. Οι κάτοικοι της Άνω Μακεδονίας, παρέμειναν σκληροί ορεσίβιοι ποιμένες. Αντίθετα, οι κάτοικοι της Κάτω Μακεδονίας έγιναν, κυρίως , γεωργοί και δέχτηκαν τις πολιτιστικές επιδράσεις του αιγαιακού κόσμου και της νότιας Ελλάδας.

Όταν ο Φίλιππος Β’, ανέβηκε, ως επίτροπος του Αμύντα στον θρόνο, η κατάσταση την οποία είχε ν’ αντιμετωπίσει, ήταν η εξής: την εύφορη κοιλάδα του Στρυμόνα, εποφθαλμιούσαν τα βαρβαρικά θρακικά φύλα που κατοικούσαν πέρα από την ανατολική του όχθη, αλλά και οι Αθηναίοι, οι οποίοι αναζητώντας πηγές πολύτιμων μετάλλων και ναυπηγικών πρώτων υλών, είχαν ιδρύσει, μεταξύ άλλων αποικιών, την Αμφίπολη, στο νότιο τμήμα της Βισαλτίας (437 – 436 π.Χ.). Στα ανατολικά, το μακεδονικό κράτος συνόρευε με το κοινό των Χαλκιδικών πόλεων. Στα βόρεια της Μακεδονίας, ήταν εγκατεστημένοι οι Παίονες και στα δυτικά οι Ιλλυριοί, δύο επικίνδυνα βαρβαρικά φύλα.

Η Άνω Μακεδονία, περιλάμβανε τα ημιανεξάρτητα βασίλεια της Λύγκου, της Ορεστίδος, της Ελιμείας και της Τυμφαίας, ενώ την Κάτω Μακεδονία, αποτελούσαν η Πιερία, η Βοττία, η Αλμωπία, η Μυγδονία, η Κρηστωνία, ο Ανθεμούς και η Βισαλτία.

Η αναδιοργάνωση του μακεδονικού κράτους

Πριν καλά καλά ο Φίλιππος ανεβεί στον θρόνο, βρέθηκε αντιμέτωπος με τρεις διεκδικητές της εξουσίας: τον ετεροθαλή αδελφό του Αρχέλαο, τον Παυσανία, τον οποίο στήριζαν οι Θράκες (που κατοικούσαν πέρα απ’ τον Στρυμόνα όπως είδαμε) και τον Αργαίο, που προωθούσαν στον μακεδονικό θρόνο οι Αθηναίοι.

Έπρεπε λοιπόν να αποκρούσει τις διαφαινόμενες βαρβαρικές επιθέσεις και να εξουδετερώσει τους μνηστήρες του θρόνου. Θέλοντας να εξασφαλίσει χρόνο για την αναδιοργάνωση του στρατού του, νυμφεύτηκε την Ιλλυρίδα Αυδάτα και προσεταιρίστηκε με χρηματικές υποσχέσεις τους Παίονες. Θανάτωσε τον Αρχέλαο και εξαγόρασε τον Θράκα Κότυ, βασικό υποστηρικτή του Παυσανία. Με μια σειρά από ευφυείς πολιτικές και διπλωματικές κινήσεις, κατάφερε να συνάψει ειρήνη με τους Αθηναίους, εξουδετερώνοντας τον Αργαίο. Συγκεκριμένα, απέσυρε τη μακεδονική φρουρά από την Αμφίπολη, και άφησε ελεύθερους, χωρίς λύτρα, τους Αθηναίους που είχαν αιχμαλωτίσει κατά τη σύγκρουσή του με τον Αργαίο.

Στη συνέχεια, ο Φίλιππος, άρχισε να αναδιοργανώσει τον στρατό του για υλοποιήσει τα φιλόδοξα σχέδιά του. Προχώρησε στην τακτική επιστράτευση των αγροτών και των ποιμένων της Μακεδονίας και ανανέωσε τον οπλισμό των φαλαγγιτών. Κατάργησε τον θώρακα, μείωσε τη διάμετρο της ασπίδας και εισήγαγε τη σάρισα, το μακρύ δόρυ με μήκος 3,5 μ – 4,5 μ. (κατ’ άλλους ως και 6 μέτρα), που φτιαχνόταν συνήθως από ξύλο κρανιάς.

Χρησιμοποίησε ήδη υπάρχουσες πολεμικές μηχανές, όπως οι ελαφροί καταπέλτες (γαστραφέτες) και παλίντονα, αλλά και νέες, όπως ο ισχυρός λιθοβόλος καταπέλτης με «σύστημα τόνων» (εφεύρεση του σπουδαίου Θεσσαλού μηχανικού Πολύειδου) και μηχανές που εκτόξευαν βλήματα (επινόηση του Αινεία του Τακτικού).

Με την εμπειρία που είχε από τον θηβαϊκό στρατό, ασχολήθηκε με την εκγύμναση και τον εξοπλισμό των μακεδονικών στρατευμάτων. Υιοθέτησε την τακτική της θηβαϊκής λοξής φάλαγγας (που είχε εφαρμόσει πρώτος ο Επαμεινώνδας) και με συνεχή εξάσκηση και τις αλλεπάλληλες εκστρατείες, ο στρατός του βρισκόταν πάντα σε ετοιμότητα και διέθετε υψηλό αγωνιστικό φρόνημα.

Οι στρατιωτικές και διπλωματικές ενέργειες του Φίλιππου Β’

Επωφελούμενος από τον θάνατο του βασιλιά των Παιόνων Άγη, εισβάλλει στην Παιονία, και υπογράφει με τους Παίονες συνθήκη με την οποία τερματίζεται η καταβολή χρημάτων προς αυτούς. 

Το καλοκαίρι του 358 π.Χ. κατατρόπωσε τους Ιλλυριούς στην Πεδιάδα της Πελαγονίας. Εκεί σκοτώθηκε ο Βάρδυλης και έτσι ο Φίλιππος, εκδικήθηκε θα λέγαμε, τον θάνατο του αδερφού του Περδίκκα Γ’. 

Παράλληλα, καλλιεργήθηκε φιλικό κλίμα ανάμεσα στους Μακεδόνες και τους Μολοσσούς της Ηπείρου, που επίσης κινδύνευαν από τους Ιλλυριούς. Ως επισφράγιση του καλού αυτού κλίματος, ήρθε κι ο γάμος του Φίλιππου με την Ολυμπιάδα, κόρη του βασιλιά των Μολοσσών Νεοπτόλεμου, μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

ΕΠΟΜΕΝΟ

https://www.protothema.gr/