ΧΑΟΣ

Κων/να Σαραντοπούλου
6 Μαΐ
διαβάστηκε 10 λεπτά

Ο Χάος ήταν ο πρώτος από τους αρχέγονους θεούς ( πρωτογενείς ) που εμφανίστηκε στην αυγή της δημιουργίας. Ακολούθησαν σε γρήγορη διαδοχή η Γαία (Γαία, Γη), ο Τάρταρος (ο Κάτω Λάκκος) και ο Έρωτας (Τεογένεση).

Η Χάος ήταν η κατώτερη ατμόσφαιρα που περιβάλλει τη γη -- τόσο ο αόρατος αέρας όσο και το σκοτάδι της ομίχλης και της ομίχλης. Η λέξη χάος σημαίνει «κενό» ή «χάσμα», που σημαίνει ο χώρος μεταξύ ουρανού και γης. Η Χάος ήταν η μητέρα και η γιαγιά των άλλων ομιχλωδών ουσιών -- του Έρεβους (οι ομίχλες του σκότους του κάτω κόσμου), του Αιθέρα (οι αιθέριες ομίχλες του ουρανού), της Νύχτας (η νύχτα) και της Ημέρας (η ημέρα), καθώς και των πολυάριθμων Δαιμόνων (Πνευμάτων) που τη στοίχειωναν. Ήταν επίσης θεά της μοίρας όπως η κόρη της Νύχτα και οι εγγονές της, οι Μοίρες (Μοίρες).

Ως θεά του αέρα, η Χάος ήταν επίσης η μητέρα των πτηνών, όπως ακριβώς η Γαία (η Γη) ήταν η μητέρα των χερσαίων ζώων και η Θάλασσα (η Θάλασσα) ήταν η μητέρα των ψαριών.

Οι ύστεροι κλασικοί συγγραφείς επαναπροσδιόρισαν το Χάος ως το χαοτικό μείγμα στοιχείων που υπήρχαν στο αρχέγονο σύμπαν, συγχέοντάς το με την αρχέγονη «Λάσπη» της Ορφικής κοσμογονίας. Η σύγχρονη αγγλική λέξη «χάος» προέρχεται από αυτό.

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΤΟΥ ΧΑΟΥΣ

ΓΟΝΕΙΣ

[1.1] ΚΑΝΕΝΑ (το πρώτο ον που εμφανίστηκε κατά τη δημιουργία) (Ησίοδος Θεογονία 116)[2.1] ΧΡΟΝΟΣ & ΑΝΑΝΚΗ (Ορφικά Αργοναυτικά 12, Ορφικό Απόσπασμα 54)[2.2] ΧΡΟΝΟΣ (Ορφικές Ραψωδίες 66)

ΑΠΟΓΟΝΟΣ

[1.1] EREBOS, NYX (χωρίς σύντροφο) (Ησίοδος Θεογονία 124) [1.2] EREBOS , NYX , AITHER , HEMERA (Πρόλογος Hyginus) [ 2.1] THE MOIRAI (Quintus Smyrnaeus 3.7155Outios 3.7155 ) 4.10) [4.1] ΤΑ ΠΟΥΛΑ (από Έρωτα ) (Αριστοφάνης Πουλιά 685)

Σημείωση: Σύμφωνα με τη Θεογονία της Γαίας του Ησίοδου, ο Τάρταρος και ο Έρωτας εμφανίστηκαν μετά τον Χάο. Αυτό το απόσπασμα μερικές φορές παρερμηνεύεται, καθιστώντας τους απογόνους της.

ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ

ΧΑΟΣ (Χάος), ο κενός και άπειρος χώρος που υπήρχε σύμφωνα με τις αρχαίες κοσμογονίες πριν από τη δημιουργία του κόσμου (Ησ. Θεογ. 116), και από τον οποίο προέκυψαν οι θεοί, οι άνθρωποι και όλα τα πράγματα. Ένας διαφορετικός ορισμός του Χάους δίνεται από τον Οβίδιο ( Μετ. i. 1, κ.λπ.), ο οποίος το περιγράφει ως τη μπερδεμένη μάζα που περιέχει τα στοιχεία όλων των πραγμάτων που σχηματίστηκαν από αυτό. Σύμφωνα με τον Ησίοδο, το Χάος ήταν η μητέρα του Ερέβους και της Νύχτας. Μερικοί από τους μεταγενέστερους ποιητές χρησιμοποιούν τη λέξη Χάος με τη γενική έννοια των αέρινων βασιλείων, του σκότους ή του κατώτερου κόσμου.

Πηγή: Λεξικό Ελληνικής και Ρωμαϊκής Βιογραφίας και Μυθολογίας.

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ ΟΝΟΜΑΤΑ

Ελληνικό όνομα

Αηρ

Μεταγραφή

Αέρ

Λατινική Ορθογραφία

Αερ

Μετάφραση

Αέρας ( aêr )

ΑΠΟΦΘΕΓΜΑΤΑ ΚΛΑΣΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

ΧΑΟΣ & Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

Ησίοδος, Θεογονία 116 κ.ε. (μτφρ. Evelyn-White) (ελληνικό έπος 8ος ή 7ος αιώνας π.Χ.):«Αληθώς στην αρχή εμφανίστηκε ο Χάος (το Χάος, το Βάραθρο) [Αέρας], αλλά στη συνέχεια η Γαία (Γαία, Γη) με τα πλατιά στήθη, τα πάντα σίγουρα θεμέλια όλων των αθάνατων που κρατούν τις κορυφές του χιονισμένου Ολύμπου...Από τον Χάο (Χάος) προήλθε το Έρεβος (Σκοτάδι) και η μαύρη Νύχτα (Νύχτα).»

Αλκμάνος, Απόσπασμα 1 (από τον Σχολιάστη για τους Όρνιθες του Αριστοφάνη 14) (μτφρ. Campbell, Τόμος Ελληνικών Λυρικών II) (7ος αιώνας π.Χ.):«[Ο Αλκμάνος] έχει ταυτίσει τον Πώρο (τον Μεθοδιστή) με τον θεό που ονομάζεται Χάος (Χάος) από τον Ησίοδο».

Αλκμάν, Απόσπασμα 1:«Η Άισα (Αέσα, Μοίρα) και ο Πόρος (ο Επινοητής) [ο Πόρος είναι ο Χάος (Χάος), βλέπε παράθεση παραπάνω], αυτοί οι αρχαίοι, τους κατέκτησαν όλους [δηλαδή σκοτώθηκαν στη μάχη].»

Καλλίμαχος, Αετία Απόσπασμα 2 (μτφρ. Τρυπάνις) (Έλληνας ποιητής 3ος αιώνας π.Χ.):«Όταν η ομάδα των Μουσών συνάντησε τον βοσκό Ησίοδο... του είπαν για τη γέννηση του Χάους».

Αριστοφάνης, Όρνιθες 685 κ.ε. (μτφρ. O'Neill) (ελληνική κωμωδία 5ου έως 4ου αιώνα π.Χ.):«Στην αρχή υπήρχε μόνο ο Χάος (Χάος, το Βάραθρο) [Αέρας], η Νύχτα (Νύχτα), το σκοτεινό Έρεβος (Σκοτάδι) και ο βαθύς Τάρταρος (ο Λάκκος). Η Γη (Γαία, Γη), ο Αήρ (Αέρας) [Αιθήρ] και ο Ουρανός (Ουρανός, Ουρανός) δεν υπήρχαν. Πρώτον, η μελανοφτέρα Νύχτα (Νύχτα) γέννησε ένα άβγαλτο αυγό στον κόλπο των άπειρων βυθών του Έρεβου (Σκοτάδι), και από αυτό, μετά την επανάσταση των μακρών αιώνων, ξεπήδησε ο χαριτωμένος Έρωτας (Επιθυμία) με τα λαμπερά χρυσά φτερά του, γρήγορος σαν τους ανεμοστρόβιλους της τρικυμίας. Ζευγάρωσε [ή γονιμοποίησε] στον βαθύ Τάρταρο (τον Λάκκο) με τον σκοτεινό Χάο (Χάος, το Βάραθρο) [Αέρα], φτερωτό σαν τον ίδιο, και έτσι εκκόλαψε τη φυλή μας [τα πουλιά], η οποία ήταν η πρώτος που θα δει το φως."

Ορφικές Ραψωδίες 66 (αποσπάσματα) (μετάφραση Δύσης) (Ελληνικοί ύμνοι 3ος - 2ος αιώνας π.Χ.):«Αυτός ο Κρόνος (Chronos, Άγηραντος Χρόνος), από αθάνατη πηγή, γέννησε τον Αιθέρα (Aither, Φως) [άνω αέρα] και τον μεγάλο Χάο (Chaos, το Χάσμα) [κάτω αέρα], απέραντο εδώ κι εκεί, χωρίς όριο από κάτω, χωρίς βάση, χωρίς μέρος για να εγκατασταθεί. Τότε ο μέγας Κρόνος έπλασε από (ή μέσα) τον θεϊκό Αιθέρα (Aither) ένα φωτεινό λευκό αυγό [από το οποίο γεννήθηκε ο Φάνης]».

Ορφικό Απόσπασμα 54 (από τον Δαμάσκιο):«Ενωμένη με αυτόν [τον Χρόνο] ήταν η Άνανκη (Αναπόφευκτη), όντας της ίδιας φύσης, ή Αδράστεια, άυλη... αυτός είναι ο μέγας Χρόνος (Χρόνος χωρίς Γήρανση) που βρήκαμε σε αυτόν [τις Ραψωδίες ], τον πατέρα του Αιθέρα (Αιθέρα) [άνω αέρα] και του Χάους (Χάος, το Χάσμα) [κάτω αέρα]. Πράγματι, και σε αυτή τη θεολογία [τις Ιερωνύμιες Ραψωδίες ], αυτός ο Χρόνος (Χρόνος), το φίδι έχει απογόνους, τρεις στον αριθμό: τον υγρό Αιθέρα (Φως) - παραθέτω -, τον απεριόριστο Χάο (Χάος) [Αέρα], και ως τρίτο, το ομιχλώδες Έρεβος (Σκοτάδι)... Μεταξύ αυτών, λέει, ο Χρόνος (Χρόνος) δημιούργησε ένα αυγό [που περιείχε το μείγμα στερεάς ύλης - γη, θάλασσα και ουρανός]».

Ορφική, Απόσπασμα Επίκουρου (από τον Επιφάνιο):«Και αυτός [ο Επίκουρος] λέει ότι ο κόσμος ξεκίνησε με την εικόνα ενός αυγού, και ο Άνεμος [οι συνυφασμένες μορφές του Χρόνου (Χρόνου, Χρόνου) και της Ανάγκης (Αναπόφευκτου)] περικυκλώνοντας το αυγό σαν φίδι σαν στεφάνι ή ζώνη, άρχισε να σφίγγει τη φύση. Καθώς προσπαθούσε να συμπιέσει όλη την ύλη με μεγαλύτερη δύναμη, χώρισε τον κόσμο στα δύο ημισφαίρια, και μετά από αυτό τα άτομα ξεχώρισαν, τα ελαφρύτερα και λεπτότερα στο σύμπαν αιωρούνταν από πάνω και γίνονταν ο Φωτεινός Αέρας [Αιθέρας)] και ο πιο αραιός Άνεμος [πιθανώς ο Χάος (Χάος, Αέρας)], ενώ τα βαρύτερα και πιο βρώμικα έχουν κατρακυλήσει προς τα κάτω, γίνονται η Γη (Γαία), τόσο η ξηρά όσο και τα ρευστά νερά [Πόντος η Θάλασσα]».

Κόιντος Σμυρναίος, Πτώση της Τροίας 3. 755 (μτφρ. Way) (ελληνικό έπος 4ος αιώνας μ.Χ.):«Οι Μοίρες (Μοίρες), κόρες του ιερού Χάους».

Ψευδο-Υγίνος, Πρόλογος (μτφρ. Grant) (Ρωμαίος μυθογράφος 2ος αιώνας μ.Χ.):«Από τον Καλιγίνη (Ομίχλη) [γεννήθηκε] το Χάος· από το Χάος [γεννήθηκε]: Nox (Νύχτα) [Νύχτα], Dies (Ημέρα) [Ήμερα], Έρεβος, Αιθήρ».

Βιργίλιος, Γεωργικά 4. 345 κ.ε. (μτφρ. Fairclough) (ρωμαϊκός βουκολικός 1ος αιώνας π.Χ.):«Ανάμεσα σε αυτές [τις νύμφες] η Κλυμένη... από το Χάος και μετά μίλησε για τους αμέτρητους έρωτες των θεών».

Οππιανός, Αλιεύτικα 4. 10 (μτφρ. Mair) (Έλληνας ποιητής 3ος αιώνας μ.Χ.):«Εσύ [αρχέγονος Έρωτας] είσαι ο πρωτότοκος ανάμεσα στους ευλογημένους θεούς και από τον αγέλαστο Χάο (Χάος) αναδύθηκες με άγριο και φλεγόμενο πυρσό και πρώτος καθιέρωσες τους κανόνες του γαμήλιου έρωτα και όρισες τις τελετουργίες του γάμου.»

ΧΑΟΣ Ο ΚΑΤΩ ΑΕΡΑΣ

Ο Χάος ήταν ο κατώτερος αέρας που συνδέεται με τη γη. Το ουράνιο αντίστοιχό του ήταν ο λαμπερός άλλος , και κάτω και γύρω από τις άκρες της γης βρίσκονταν οι σκοτεινές ομίχλες του Έρεβος .

Ησίοδος, Θεογονία 699 κ.ε. (μτφρ. Evelyn-White) (ελληνικό έπος 8ος ή 7ος αιώνας π.Χ.):«[Ο Πόλεμος των Τιτάνων:] [Ο Δίας] εμφανίστηκε, εκτοξεύοντας τον κεραυνό του... μια ανείπωτη φλόγα ανέβηκε στον φωτεινό ανώτερο αέρα: η αστραφτερή λάμψη της βροντής - πέτρας και κεραυνού τύφλωσαν τα μάτια τους για όλη αυτή την ένταση. Εκπληκτική ζέστη κατέλαβε τον Χάο (το Χάσμα) [τον Αέρα]: και για να δει κανείς με τα μάτια και να ακούσει τον ήχο με τα αυτιά, φαινόταν σαν η Γαία (Γη) και ο απέραντος Ουρανός (Ουρανός) από πάνω να ενώθηκαν».

Ησίοδος, Θεογονία 813:«Και πέρα, μακριά από όλους τους θεούς, ζουν οι Τιτάνες, πέρα από τον ζοφερό Χάο [Αέρα]».

Ίβυκος, Απόσπασμα S223B (από το Scholast για τον Αριστοφάνη, Όρνιθες) (μτφρ. Campbell, Τόμος Ελληνικών Λυρικών III) (ελληνικά λυρικά κείμενα 6ος αιώνας π.Χ.):«Χρησιμοποιεί εδώ το χάος (κενό) αντί για αέρος (αέρας), όπως και ο Ίβυκος (Ίβυκος): «πετάει στο εξωγήινο κενό ( χάος )».»

Βακχυλίδης, Απόσπασμα 5 (μτφρ. Campbell, Τόμ. Ελληνικών Λυρικών IV) (5ος αιώνας π.Χ.):«Στο απέραντο κενό ( χάος ) αυτός [ο αετός] κουρνιάζει το λεπτό φτερωτό φτέρωμά του πριν από τα φύσημα του δυτικού ανέμου».

Αριστοφάνης, Νεφέλες 264 κ.ε. (μτφρ. O'Neill) (ελληνική κωμωδία 5ος έως 4ος αιώνας π.Χ.):"[Κωμωδία:] Σωκράτης: Δώστε προσοχή στις προσευχές. (Με ιεροφαντικό τόνο) Ω! παντοδύναμε βασιλιά, ο απέραντος Αήρ [ο Αριστοφάνης ονομάζει τον αέρα και τον Αήρ και τον Χάο], που κρατάς τη γη αιωρούμενη στο διάστημα, εσύ φωτεινός Αιθέρας (Αιθέρας, Άνω Αέρας) και εσείς σεβάσμιες θεές, οι Νεφέλες (Νεφέλες, Νεφέλες)."

Αριστοφάνης, Νεφέλες 627:"[Κωμωδία:] Από την Ανάπνοη (Αναπνοή), από τον Χάο (Χάος, Κενό), από τον Αέρα (Αέρας) [δηλαδή τρία ονόματα για την ίδια οντότητα]."

Κόιντος Σμυρναίος, Πτώση της Τροίας 2. 549 κ.ε. (μτφρ. Way) (ελληνικό έπος 4ος αιώνας μ.Χ.):"[Ηώς η Αυγή θρηνεί τον γιο της Μέμνονα δηλώνει ότι δεν θα αναστηθεί πια :] 'Θα αφήσω την τυφλή νύχτα γη, ουρανό και θάλασσα, μέχρι να σκεπάσει το Χάος και το άμορφο σκοτάδι τα πάντα'."

Κόιντος Σμυρναίος, Πτώση της Τροίας 14. 1:«Τότε ανήλθε από τον Ωκεανό η Ηώς (η Αυγή), η χρυσοθρόνα, στους ουρανούς· η Νύχτα (η Νύχτα) βυθίστηκε στο Χάος.»

Βαλέριος Φλάκκος, Αργοναυτικά 4. 104 (μτφρ. Mozley) (ρωμαϊκό έπος 1ος αιώνας μ.Χ.):«Ο Ωρίωνας έπεσε από το βέλος της σκληρής παρθένας [της Άρτεμης] και τώρα γεμίζει το Χάος [δηλαδή τον αέρα, ο Ωρίωνας είναι ένας αστερισμός]».

Στάτιος, Θηβαΐδα 3. 483 κ.ε. (μτφρ. Mozley) (ρωμαϊκό έπος 1ος αιώνας μ.Χ.):«Μυστηριώδης είναι η αιτία, κι όμως από παλιά αυτή η τιμή [του προφητικού οιωνού] αποδιδόταν στα πουλιά, είτε ο Ιδρυτής του ουράνιου σώματος το όρισε έτσι, όταν μετέτρεψε την απέραντη έκταση του Χάους σε φρέσκους σπόρους πραγμάτων».

Νόννος, Διονυσιακά 41. 82 κ.ε. (μτφρ. Ρούσε) (ελληνικό έπος 5ος αιώνας μ.Χ.):«Ενώπιον όλου του Χθώνα (Χθών, Γη) [Γαία], που έβγαζε από τον Ήλιο (τον Ήλιο) τη λάμψη της νεοσύστατης λαμπρότητάς του πάνω στο παντοδύναμο στήθος της... Η Βερόη πρώτα τίναξε μακριά τον κώνο της σκοτεινής ομίχλης και πέταξε το ζοφερό πέπλο του Χάους (Αέρα).»

Suidas sv Khaos (μτφρ. Suda On Line) (Βυζαντινό Ελληνικό λεξικό 10ου αιώνα μ.Χ.):«Χάος (Χάος, Χώρος): Επίσης ο αέρας ( aer ), σύμφωνα με τον Αριστοφάνη στους Όρνιθες: «Δεν θα επιτρέψεις στη μυρωδιά των (καμένων θυσιαστικών) μηρών να περάσει μέσα από την ξένη πόλη σου και τον χώρο ( khaos ).» Επίσης, «ακόμα και ο Δίας είναι παλαιότερος από τον Χάο», στους πολύ αρχαίους συγγραφείς. Και ο Ίβυκος (Ibycus) (γράφει): «πετάει στον χώρο κάποιου άλλου ( khaos ).» Και πάλι: «Μας κοροϊδεύει και μας λέει ανοησίες μάταια, ότι ακόμη και ο Δίας έζησε νωρίτερα από τον χάο .»»

ΧΑΟΣ ΤΟ ΣΚΟΤΑΔΙ ΤΟΥ ΚΑΤΩ ΚΟΣΜΟΥ

Το Χάος (Κάος) μερικές φορές ταυτιζόταν με το Έρεβος, το σκοτάδι του κάτω κόσμου.

Οβίδιος, Μεταμορφώσεις 10. 30 κ.ε. (μτφρ. Μέλβιλ) (ρωμαϊκό έπος από τον 1ο αιώνα π.Χ. έως τον 1ο αιώνα μ.Χ.):«[Ο Ορφέας παρακαλεί τους θεούς του κάτω κόσμου να επιστρέψουν την Ευρυδίκη του:] Με αυτές τις περιοχές [τον Κάτω Κόσμο] που είναι γεμάτες φόβο, με αυτό το τεράστιο Χάος, αυτά τα απέραντα σιωπηλά βασίλεια, ξαναυφάνετε, ικετεύω, τη μοίρα που ξετυλίχθηκε πολύ γρήγορα της Ευρυδίκης μου».

Οβίδιος, Μεταμορφώσεις 10. 403 κ.ε.:«Αυτή [η μάγισσα Κίρκη (Κίρκη)]... από το Έρεβος (Σκοτάδι) και το Χάος (Ζοφερός Αέρας) κάλεσε Νοξ (Νύχτα) [Νύχτα] και τους Θεούς της Νύχτας ( Di Nocti ) και έχυσε μια προσευχή με παρατεταμένες κραυγές θρήνου στην Εκάτη.»

Σενέκας, Ηρακλής Φουρένς 1100 κ.ε. (μτφρ. Μίλερ) (ρωμαϊκή τραγωδία 1ος αιώνας μ.Χ.):«Ας ακούσουν οι ουρανοί τους δυνατούς στεναγμούς του, ας ακούσει η βασίλισσα του σκοτεινού κόσμου [η Περσεφόνη]... ας αντηχήσει το Χάος τις κραυγές της θλίψης του».

Σενέκας, Μήδεια 9:«Εσύ χάος της ατελείωτης νύχτας [δηλαδή ο κάτω κόσμος], εσείς βασίλεια μακριά από τον ουρανό, εσείς ανίεροι φαντάσματα, εσύ άρχοντας [Άδης] του βασιλείου του σκοταδιού.»

Σενέκας, Μήδεια 740:«Θεοί νεκρώσιμοι, σκοτεινό Χάος και σκιώδης σκοτεινή κατοικία του Δις [Άιδη], οι άβυσσοι του ζοφερού Θανάτου [Θάνατος], περικυκλωμένοι από τις όχθες του Τάρταρου.»

Σενέκας, Οιδίπους 570 κ.ε.:«[Ο μάντης Τειρεσίας εκτελεί νεκρομαντεία :] Όλος ο τόπος σείστηκε και η γη χτυπήθηκε από κάτω... το τυφλό Χάος σκάει, και για τις φυλές του Δις [Αίδη] δίνεται ένας δρόμος προς τον άνω κόσμο».

Σενέκας, Φαίδρα 1238:«Χασμουρητό, γη· πάρε με, τρομερό Χάος, πάρε με· αυτός ο δρόμος προς τις σκιές είναι πιο κατάλληλος για μένα—ακολουθώ τον γιο μου.»

ΧΑΟΣ ΤΟ ΑΡΧΑΓΩΝΙΚΟ ΜΕΙΓΜΑ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ

Το Χάος (Χάος) ταυτίστηκε αργότερα με το αρχέγονο μείγμα στοιχείων - γη, νερό, φωτιά και γη - που περιγράφεται στις Ορφικές Θεογονίες ως η αρχέγονη «Λάσπη».

Οβίδιος, Μεταμορφώσεις 1. 1 κ.ε. (μτφρ. Melville) (ρωμαϊκό έπος 1ος αιώνας π.Χ. έως 1ος αιώνας μ.Χ.):«Πριν δημιουργηθούν η γη και η θάλασσα και ο ουρανός που τα καλύπτει όλα, σε ολόκληρο τον κόσμο η όψη της φύσης ήταν η ίδια, όλο ένα, εύστοχα ονομαζόμενο Χάος, μια ακατέργαστη και αδιαίρετη μάζα, τίποτα άλλο παρά ένας άψυχος όγκος, με αντιμαχόμενους σπόρους από άσχημα συνδεδεμένα στοιχεία συμπιεσμένα μεταξύ τους. Κανένας Τιτάνας [Ήλιος ο Ήλιος] δεν έριξε ακόμα φως στον κόσμο, καμία αυξανόμενη Φοίβη [Σελήνη η Σελήνη] δεν γέμισε ξανά την ημισέληνό της, ούτε στον ατμοσφαιρικό αέρα κρεμόταν ακόμα η γη, αυτο-ισορροπημένη, ισορροπημένη, ούτε τα χέρια της Αμφιτρίτης [της Θάλασσας] αγκάλιασαν το μακρύ, μακρινό άκρο της γης. Αν και υπήρχε γη, θάλασσα και αέρας, τη γη κανένα πόδι δεν μπορούσε να πατήσει, κανένα πλάσμα δεν μπορούσε να κολυμπήσει στη θάλασσα, ο αέρας ήταν άφωτος. Τίποτα δεν διατήρησε τη μορφή του, όλα τα αντικείμενα ήταν σε αντίθεση, αφού σε μια μάζα η ψυχρή ουσία πάλευε με το ζεστό, και η υγρή με το ξηρό, και η σκληρή με το μαλακό και το ελαφρύ με τα πράγματα που είχαν βάρος. Αυτό ένας Θεός ( Θεός ) [ίσως ο Κρόνος ή ο αρχέγονος Έρωτας], με την ευλογία της φύσης, έλυσε τη διαμάχη· που χώρισε τη γη από τον ουρανό και τη θάλασσα από τη στεριά, και από τους πυκνότερους ατμούς χώρισε τον αιθέριο ουρανό· και, κάθε ένα από τον τυφλό σωρό που λύθηκε και απελευθερώθηκε, το στερέωσε στη θέση του κατάλληλα με ειρήνη και αρμονία. Η πύρινη, άβαρη δύναμη του ουράνιου θόλου άστραψε και κατέλαβε την ανώτατη ακρόπολη· έπειτα ήρθε ο αέρας σε ελαφρότητα και στη θέση του· η παχύτερη γη με πιο χοντρά στοιχεία βυθίστηκε φορτωμένη από το βάρος της· χαμηλότερα και τελευταία τα περιζώσιμα νερά διέσχισαν τη συμπαγή σφαίρα. Έτσι, σε όποιον θεό κι αν σχηματιζόταν, μείωσε την πρωταρχική ύλη και καθόρισε τα διάφορα μέρη της. Έπειτα, πρώτα, για να κάνει τη γη ομοιόμορφη από κάθε πλευρά, την στρογγυλοποίησε σε έναν ισχυρό δίσκο, έπειτα διέταξε τη θάλασσα να εκτείνεται και να ανυψώνεται κάτω από τους ορμητικούς ανέμους και να περιζώνει τις ακτές της περικυκλωμένης γης.

ΠΗΓΕΣ

https://www.theoi.com/Protogenos/Khaos.html

ΕΛΛΗΝΙΚΑ

Ησίοδος, Θεογονία - Ελληνικό Έπος 8ος - 7ος αιώνας π.Χ.
Ελληνικά Λυρικά Ποιήματα I Αλκμάν, Θραύσματα - Ελληνικά Λυρικά Ποιήματα 7ου αιώνα π.Χ.
Ελληνικά Λυρικά IV Βακχυλίδες, Αποσπάσματα - Ελληνικά Λυρικά 5ος αιώνας π.Χ.
Αριστοφάνης, Όρνιθες - Ελληνική Κωμωδία 5ος - 4ος αιώνας π.Χ.
Αριστοφάνης, Νεφέλες - Ελληνική Κωμωδία 5ος - 4ος αιώνας π.Χ.
Καλλίμαχος, Ύμνοι - Ελληνική Ποίηση 3ος αιώνας π.Χ.
Ορφικά, Αποσπάσματα - Ελληνικοί Ύμνοι 3ος αιώνας π.Χ. - 2ος αιώνας μ.Χ.
Oppian, Cynegetica - Ελληνική Ποίηση Γ3ος μ.Χ
Κόιντος Σμυρναίος, Η Άλωση της Τροίας - Ελληνικό Έπος 4ος αιώνας μ.Χ.
Nonnus, Dionysiaca - Ελληνικό Έπος Γ5ος μ.Χ