ΚΑΤΑΚΛΥΣΜΟΣ: ΠΟΤΕ ΕΓΙΝΕ; ΠΟΣΟΙ ΕΓΙΝΑΝ; ΠΟΥ ΟΦΕΙΛΟΝΤΑΙ;
- Κων/να Σαραντοπούλου
- Apr 3
- 21 min read
62 ΣΕΙΣΜΟΙ
63 Πώς γεννιέται ένας σεισμός;
Ας φανταστούμε μια περιοχή της λιθόσφαιρας που εξαιτίας της διαρκούς κίνησης των πλακών για παράδειγμα, συμπιέζεται.
Ο χώρος αυτός θα άρχισε να παραμορφώνεται και αυτό θα κρατήσει για δεκαετίες.
Κάποτε δεν θα αντέξει, θα ξεπεραστεί το όριο της αντοχής του και θα σπάσει απότομα δημιουργώντας σεισμό.
Εκεί που θα σπάσει, θα δημιουργηθεί ρήγμα, που το ονομάζουμε σεισμογόνο ρήγμα.
Αυτό, μπορεί να φανεί στην επιφάνεια αλλά μπορεί και να μη φανεί.
Ο χώρος αυτός στον οποίο συσσωρεύτηκε ενέργεια, προτού εκλυθεί, λέγεται σεισμογόνος χώρος.
Όταν δημιουργείται το σεισμογόνο ρήγμα, οι δυο επιφάνειες προστρίβονται μεταξύ τους, τα υλικά σημεία αρχίζουν να ταλαντώνονται πολύ, η ταλάντωση αυτή διαδίδεται και φτάνει στην επιφάνεια της Γης σαν σεισμό.
Το σημείο του σεισμογόνου χώρου στο οποίο πρωτοεκδηλώθηκε το σπάσιμό ονομάζεται εστία του σεισμού και βρίσκεται μέσα στη λιθόσφαιρα.
Η κατακόρυφη προβολή της εστίας πάνω στην επιφάνεια της Γης ονομάζεται επίκεντρο του σεισμού.
Συμπερασματικά ο σεισμός είναι το στιγμιαίο αποτέλεσμα μιας μακροχρόνιας διαδικασίας συσσώρευση δυναμικής ενέργειας σε καταπονούμενες περιοχές της λιθόσφαιρας, που μόλις η καταπόνηση υπερβεί το όριο αντοχής προκαλεί θραύση των πετρωμάτων και απότομη έκλυση ενέργειας με μορφή κύματος που αισθανόμαστε σαν τράνταγμα στην επιφάνεια.
64 Σεισμικές ζώνες
Οι σεισμικές ζώνες της Γης είναι λογικό να ταυτίζονται με τα όρια των λιθοσφαιρικών πλακών, αφού αυτές οι περιοχές της λιθόσφαιρας υφίστανται τη μεγαλύτερη καταπόνηση και παραμόρφωση ενώ αντίθετα στο εσωτερικό των πλακών δε συσσωρεύεται ενέργεια και οι περιοχές εκεί είναι ασεισμικές.
Στα όρια πλακών που αποκλίνουν, δηλαδή στις μεσοωκεάνιες ραχιές, έχουμε ρηχούς σεισμούς που οφείλονται στην άνοδο του διάπυρου υλικού (μάγμα) και συνοδεύονται από υποθαλάσσιες ηφαιστειακές εκρήξεις.
Στα όρια πλακών που συγκλίνουν (κι εδώ είναι η περίπτωση του ελλαδικού και κυπριακού χώρου) έχουμε βαθύτερους σεισμούς που προέρχονται από την καταπόνηση της βυθιζόμενης λιθοσφαιρικής πλάκας.
Τέλος στα όρια πλακών που κινούνται πλευρικά έχουμε σεισμούς εξαιτίας της προστριβής των δύο πλακών.
Οι σεισμοί που προέρχονται από καταπόνηση της λιθόσφαιρας λέγονται γενικά τεκτονικοί σεισμοί και αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία όλων των σεισμών.
Οι σεισμοί που συνδέονται με εκρήξεις ηφαιστείων λέγονται ηφαιστειογενείς σεισμοί.
Έξω από τις ενεργές περιοχές του πλανήτη, ελάχιστες περιπτώσεις σεισμικής δράσης παρατηρούνται, που οφείλονται σε τοπικά αίτια.
Για παράδειγμα η κατακρήμνιση της οροφής ενός σπηλαίου μπορεί να προκαλέσει τοπικό σεισμό.
Σεισμούς μπορεί ακόμα να προξενήσουν και ανθρώπινες δραστηριότητες όπως μια πυρηνική έκρηξη ή ακόμα η δημιουργία μιας τεχνητής λίμνης οπότε το υπέδαφος φορτίζεται από το βάρος του νερού και αντιδρά (= σεισμός) για να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες.
65 Σεισμικά κύματα
Όταν εκδηλώνεται ο σεισμός ο σεισμογόνος χώρος παθαίνει δυο είδη παραμορφώσεων: (α) μεταβολή του όγκου και (β) μεταβολή του σχήματος.
Γι’ αυτό δημιουργούνται δυο είδη κυμάτων στην εστία: διαμήκη κύματα από τη μεταβολή του όγκου και εγκάρσια κύματα από τη μεταβολή του σχήματος.
Προφανώς τα δύο αυτά είδη κυμάτων γεννιούνται συγχρόνως, αφού και ο όγκος και το σχήμα μεταβλήθηκαν ταυτόχρονα.
Όμως τα κύματα δεν τρέχουν με την ίδια ταχύτητα.
Πρώτα καταλαβαίνουμε τα διαμήκη κύματα επειδή αυτά τρέχουν πιο γρήγορα και έπειτα από μερικά δευτερόλεπτα καταφθάνουν τα εγκάρσια που είναι και ισχυρότερα.
66 Πώς μετρούμε τους σεισμούς;
67 Ένας τρόπος είναι να τους μετρούμε απόλυτα, είτε από την Αθήνα είτε από τη Λευκωσία είτε από το Τόκιο και να βρίσκουμε το ίδιο αποτέλεσμα.
Πρέπει επομένως να μετρούμε μια ποσότητα που να χαρακτηρίζει απόλυτα ένα σεισμό και αυτή είναι το μέγεθος Μ που εκφράζει πόσο ενέργεια βγήκε στην εστία του σεισμού.
Η μέτρηση του μεγέθους γίνεται συνήθως με τη την κλίμακα Richter.
Το μεγαλύτερο μέγεθος σεισμού που έχει μετρηθεί είναι το 8,9.
Η αποτύπωση με ειδικά σύμβολα των μεγεθών των σεισμών στα αντίστοιχα επίκεντρά τους σε μια περιοχή δείχνει την σεισμικότητά της για όσο διάστημα έχουμε στοιχεία.
68 Ένας άλλος τρόπος είναι να μετρούμε το αποτέλεσμα της σεισμικής δόνησης σε ένα συγκεκριμένο γεωγραφικό χώρο που το εκφράζουμε με την ένταση.
Η κλίμακα που χρησιμοποιείται συνήθως είναι η δωδεκαβάθμια κλίμακα Mercalli.
(Οι Ιάπωνες χρησιμοποιούν εφταβάθμια κλίμακα).
Ο προσδιορισμός της έντασης του σεισμού σε διαφορετικές περιοχές επιτρέπει τη χάραξη ισόσειστων καμπυλών που δείχνουν σε ποιες περιοχές ο σεισμός έγινε αισθητός με την ίδια ένταση.
Η ένταση ενός σεισμού σε συγκεκριμένη περιοχή εξαρτάται κυρίως από: Το μέγεθος του σεισμού
Την απόσταση του επίκεντρου
Το βάθος της εστίας του σεισμού
Το πέτρωμα-έδαφος της περιοχής
Τη γεωλογική δομή του χώρου ανάμεσα στη σεισμική εστία και τη συγκεκριμένη περιοχή που μας ενδιαφέρει η ένταση.
69 Συμπερασματικά, το μέγεθος ενός σεισμού είναι ένα φυσικό μέγεθος που το μετρούμε πάνω σε σεισμογράμματα και έχει τιμή σταθερή για κάθε σεισμό ανεξάρτητα περιοχής ενώ αντίθετα ή ένταση υπολογίζεται εμπειρικά από την περιγραφή των αποτελεσμάτων ενός σεισμού σε κάθε τόπο.
Έτσι ο ίδιος σεισμός, μεγέθους π.χ. 6,2 βαθμών της κλίμακας Richter, μπορεί να έχει ένταση 7 βαθμών της κλίμακας Mercalli στην πόλη Α και 8 βαθμούς στην πόλη Β ή ακόμα και 9 βαθμούς σε άλλη συνοικία της πόλης Β (με δυσμενέστερο υπέδαφος ως προς την σεισμική συμπεριφορά).
70 Οι σεισμοί στον Κυπριακό χώρο Η Κύπρος βρίσκεται μέσα στη δεύτερη σεισμογενή ζώνη της Γης, που εκτείνεται από τον Ατλαντικό Ωκεανό κατά μήκος της λεκάνης της Μεσογείου διαμέσου της Ιταλίας, Ελλάδας, Τουρκίας, Περσίας και των Ινδιών και φτάνει μέχρι τον Ειρηνικό Ωκεανό.
Στη ζώνη αυτή εκδηλώνονται σεισμοί, που αντιπροσωπεύουν το 15% της παγκόσμιας σεισμικής δραστηριότητας.
Η σεισμική δραστηριότητα στην περιοχή της Κύπρου είναι πολύ μικρότερη από αυτή τής Ελλάδας και της Τουρκίας, αλλά μεγαλύτερη από εκείνη της Συρίας και του Λιβάνου. Φαίνεται να είναι ισοδύναμη με εκείνη του Ισραήλ και της Αιγύπτου.
71 Ιστορικοί σεισμοί Ιστορικές αναφορές, αλλά και σύγχρονα αρχαιολογικά ευρήματα μαρτυρούν ότι την Κύπρο έπληξαν στο παρελθόν ισχυροί σεισμοί, που σε αρκετές περιπτώσεις κατέστρεψαν τις πόλεις και τους οικισμούς της.
Η Σαλαμίνα, το Κίτιο, η Αμαθούντα, το Κούριο, η Πάφος και η Λευκωσία καθώς και πολλά χωριά υπέστησαν καταστροφές σε διάφορες χρονικές στιγμές.
Από ιστορικά δεδομένα προκύπτει ότι από το 26 π.Χ. μέχρι το 1900 μ.Χ. έγιναν 16 καταστρεπτικοί σεισμοί, με ένταση τουλάχιστον 8 στην κλίμακα Mercalli.
Το 15 π.Χ. ισοπεδώθηκε η Πάφος, ενώ το 76 μ.Χ. καταστράφηκαν η Σαλαμίνα, το Κίτιο και πάλι η Πάφος.
Ο σεισμός αυτός θεωρείται ο ισχυρότερος που έπλεξε ποτέ την Κύπρο.
Η Σαλαμίνα και η Πάφος καταστράφηκαν εκ νέου το 332 και 342 μ.Χ. αντίστοιχα.
Τα ιστορικά δεδομένα παρουσιάζουν πολλές ανακρίβειες και κενά.
Για κάποιες χρονικές περιόδους υπάρχει πλήρης έλλειψη στοιχείων, που φαίνεται να οφείλεται σε ασταθείς πολιτικές συνθήκες.
Επιπρόσθετα, πολλά γεγονότα έχουν μεγαλοποιηθεί κατά καιρούς από τους ιστορικούς και τους χρονογράφους που τα περιέγραψαν.
73 Κατανομή της σεισμικής δραστηριότητας στον κυπριακό χώρο Μια παραστατική εικόνα της σεισμικής δραστηριότητας στον κυπριακό χώρο παρουσιάζει ο χάρτης στην επόμενη σελίδα, όπου σημειώνονται τα επίκεντρα 674 σεισμών (ανεξάρτητα από το μέγεθός τους) που καταγράφηκαν από σεισμολογικούς σταθμούς στην περίοδο μεταξύ 1894 και 1996.
74 Από το χάρτη αυτό είναι φανερό ότι η κύρια σεισμική δραστηριότητα συγκεντρώνεται στα δυτικά και στα νότια του νησιού καθώς και σε μια κατά προσέγγιση τοξοειδή διάταξη στο θαλάσσιο χώρο επίσης δυτικά και νότια.
Το μεγαλύτερο ποσοστό της σεισμικής δραστηριότητας κατά την περίοδο 1894 – 1996 παρατηρείται νότια του 35ου παράλληλου.
Στα νοτιοδυτικά του νησιού υπάρχει σεισμική ύφεση κατά τα τελευταία 100 χρόνια σε αντίθεση προς τον κόλπο της Αττάλειας βορειότερα, όπου η σεισμική αυτή δραστηριότητα είναι πολύ εντονότερη.
Μια ανάλογη, αλλά λιγότερο έντονη σεισμική ύφεση παρατηρείται επίσης βορειοανατολικά της Αλεξανδρέττας.
75 Η σεισμικότητα της Κύπρου αποδίδεται κατά κύριο λόγο στην παρουσία στην παροχή της ανατολικής Μεσογείου του «Κυπριακού Τόξου», που αποτελεί το τεκτονικό όριο μεταξύ της Αφρικανικής και Ευρασιατικής πλάκας στην περιοχή.
Όπως φαίνεται και στο χάρτη των λιθοσφαιρικών πλακών στην Ανατολική Μεσόγειο, το «Κυπριακό Τόξο» εκτείνεται από τον κόλπο της Αττάλειας, όπου ενώνεται με το «Ελληνικό Τόξο», νότια της Κύπρου με κατεύθυνση προς τον κόλπο της Αλεξανδρέττα, όπου συναντά το «ανατολικό Ρήγμα» της Ανατολίας.
Το «Κυπριακό Τόξο» αποτελεί τη ζώνη καταβύθισης της αφρικανικής πλάκας κάτω από την ευρασιατική, όπου (λόγω της τριβής που αναπτύσσεται μεταξύ των πετρωμάτων), συσσωρεύονται τεράστιες ποσότητες ενέργειας, που εκλύεται σε αρκετές περιπτώσεις υπό μορφή σεισμών.
76 Σεισμόπληκτες περιοχές και σεισμικές ζώνες Τόσο τα ιστορία όσο και τα νεότερα στοιχεία φανερώνουν ότι η πιο σεισμόπληκτη περιοχή της Κύπρου είναι η παράκτια ζώνη, που εκτείνεται από την Πάφο, διέρχεται από την παραλιακή ζώνη των επαρχιών Λεμεσό και Λάρνακας και καταλήγει στην Αμμόχωστο.
Δεύτερη σε ένταση ζώνη είναι η πεδιάδα της Μεσαριάς, που περιλαμβάνει και τη Λευκωσία. Μεγάλο μέρος της οροσειράς του Πενταδάκτυλου και το μέρος εκείνο της οροσειράς του Τροόδους που δομείται από οφιολιθικά πετρώματα αποτελούν τις λιγότερο σεισμόπληκτες περιοχές της Κύπρου.
Οι θέσεις των σεισμόπληκτων περιοχών είναι φανερό ότι ταυτίζονται κατά μεγάλο μέρος με τις σεισμογενείς περιοχές που, όπως έχει ήδη αναφερθεί, βρίσκονται στο χερσαίο και θαλάσσιο χώρο δυτικά και νότια της Κύπρου.
77 Μια πρώτη προσπάθεια για διαχωρισμό της Κύπρου σε σεισμικές ζώνες ανάλογα με τις εντάσεις των σεισμών που έχουν παρατηρηθεί, έγινε το 1983.
Τα στοιχεία που χρησιμοποιήθηκαν ήταν σίγουρα περιορισμένα τα δε ιστορικά ήταν ελλιπή και με πολλές ανακρίβειες.
Γι’ αυτό ο χάρτης σεισμικών ζωνών που προέκυψε ήταν πολύ γενικός και διαχώριζε την Κύπρο σε 3 ζώνες με βάση τη μέγιστη παρατηρηθείσα σεισμική ένταση, που έφτασε στους 10 βαθμούς στην κλίμακα ΜSK.
78 Αντισεισμική προστασία και σεισμικός κώδικας
Το 1979 ιδρύθηκε η Κυπριακή Επιτροπή Αντισεισμικών Μέτρων (ΚΕΑΜ) με όρο εντολής την εισαγωγή των απαραίτητων αντισεισμικών μέτρων στην Κύπρο για προστασία του ανθρώπου και του δομημένου περιβάλλοντος από τις συνέπειες των σεισμών.
Η ΚΕΑΜ ετοίμασε διάφορους σεισμικούς χάρτες της Κύπρου, όπως π.χ. το Χάρτη Σεισμικών Ζωνών.
Σε συνεργασία με την επιτροπή Αντισεισμικής Μηχανικής του Συνδέσμου Πολιτικών Μηχανικών και Αρχιτεκτόνων η ΚΕΑΜ ετοίμασε επίσης το 1986 τα Σύντομα Αντισεισμικά Μέτρα και το Σεισμικό Κώδικα, που άρχισε να εφαρμόζεται υποχρεωτικά από την 1/1/1994 για κατασκευές από οπλισμένο σκυρόδεμα.
Επιπρόσθετα, ως μέρος της προσπάθειας αντιμετώπισης των συνεπειών των σεισμών θεσμοθετήθηκαν πρότυπα για τα δομικά υλικά.
79 Σεισμοί Μεταφέρουν τεράστια ποσότητα ενέργειας Είδη κυμάτων
80 Σεισμόγραμμα
81 Με το σεισμόγραμμα εντοπίζουμε: Σημείο εκδήλωσης Ενέργεια που ελευθερώνεται Χρόνος διάρκειας Για να εντοπισθεί το επίκεντρο απαιτούνται 3 σεισμογράμματα Μέγεθος σεισμού: Ποσότητα ενέργειας που ελευθερώνεται στην εστία. Μετριέται σε Ρίχτερ, π.χ. 5 Ρίχτερ = 6 x 10 10 joules 8,5 Ρίχτερ = 1 x 10 18 joules Για να υπολογισθεί το μέγεθος χρειάζονται: Απόσταση Δ του σταθμού από το επίκεντρο σε km Πλάτος Α της δόνησης στο έδαφος σε mm
82 Νομόγραμμα Ένταση: Η σφοδρότητα με την οποία γίνεται αντιληπτός. Κρίνεται από τα αποτελέσματά του.
Μετριέται με την κλίμακα Mercalli.
84 ΣΕΙΣΜΟΙ ΜΙΚΡΟΤΕΡΟΙ ΑΠΟ 5 ΣΤΗΝ ΚΛΙΜΑΚΑ ΡΙΧΤΕΡ
85 ΣΕΙΣΜΟΙ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟΙ ΑΠΟ 7 ΣΤΗΝ ΚΛΙΜΑΚΑ ΡΙΧΤΕΡ
89 ΕΙΚΟΝΙΚΟΣ … ΣΕΙΣΜΟΛΟΓΟΣ http://vcourseware.sonoma.edu/VirtualEartquake/VQuakeExecute.html
Μέχρι στιγμής αντιλαμβανόμαστε ότι ο μύθος είναι αληθινή ιστορία κωδικοποιημένα δεδομένα.
«Και όμως υπάρχει αλήθεια στους μύθους» λέει ο ομότιμος καθ. Γεωλογίας Ηλίας Μαριολάκος
Υπάρχει αλήθεια στους μύθους;
Ο ομότιμος καθηγητής Γεωλογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Ηλίας Μαριολάκος, θεωρεί αδιαμφισβήτητα πως ναι και το αποδεικνύει μέσα από πολυετείς έρευνες, όπως αυτή που αναφέρεται στην ιστορία για τον Αχελώο και τις Εχινάδες νήσους.
Ο μύθος Αχελώου-Εχινάδων Νήσων ταυτίζεται απόλυτα με τη φυσικό-γεωλογική εξέλιξη της περιοχής του Δέλτα του Αχελώου, κατά τη διάρκεια των τελευταίων 18.000 ετών, επισημαίνει στο ο ομότιμος καθηγητής Γεωλογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Ηλίας Μαριολάκος.
«Ο Αχελώος είναι ένας από τους πιο γνωστούς ποταμούς της αρχαιότητας και τιμόταν ως θεός.
Ο μύθος λέει ότι οι Νύμφες που ζούσαν στις όχθες του, ενώ προσέφεραν θυσίες σε άλλους θεούς ξεχνούσαν να τιμήσουν κι αυτόν κατά τον ίδιο τρόπο.
Για να τις τιμωρήσει λοιπόν «έσυρε την περιοχή τους στη θάλασσα» (όπως αναφέρει ο Οβίδιος) και έτσι δημιουργήθηκαν τα νησιά Εχινάδες.
Αργότερα, κάποιες από αυτές μετατράπηκαν και πάλι σε ξηρά, εξαιτίας των αποθέσεων του Αχελώου (σύμφωνα με τον Ηρόδοτο).
Σήμερα, οι νησίδες αυτές βρίσκονται στο μέτωπο του Δέλτα του Αχελώου, στο ΝΔ άκρο της ηπειρωτικής Ελλάδας, κοντά στις ακτές του Ιονίου», αναφέρει στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο κ. Μαριολάκος.
Παντού ερχότανε στο φως της επιφάνειας γιγαντιαίοι σκελετοί μαστόδοντων, σχεδόν σε όλη την Ευρώπη, αλλά και στη Κίνα.
Το γεγονός αυτό οδήγησε τους γεωλόγους στο συμπέρασμα ότι πρέπει να γίνανε διαδοχικοί κατακλυσμοί σε διάφορα μέρη της γης καλύπτοντας μεγάλη χρονική περίοδο.
Την πεποίθηση αυτή ήρθε να επιβεβαιώσει η ανακάλυψη των διαφορετικών στρωμάτων στους ιζηματογενείς βράχους.
Κάθε στρώμα ήταν αποτέλεσμα και διαφορετικού κατακλυσμού.
Λουκιανός «περί της συρίης θεού» 12.3
Οι περιγραφές του κατακλυσμού στην Σαμοθράκη έχουν πράγματι εξαιρετικό ενδιαφέρον: «Τώρα θα σας διηγηθώ την ιστορία των νησιών του Αιγαίου αρχίζοντας από την Σαμοθράκη… Το νησί κατοικούσαν αυτόχθονες… λένε ότι στα αρχαία χρόνια ονομαζόταν Σαόννησος… Οι Σαμόθρακες διηγούνται ότι πριν από τους κατακλυσμούς που έγιναν σε άλλους λαούς συνέβη εκεί ένας άλλος μεγάλος κατακλυσμός στην διάρκεια του οποίου άνοιξε το στενό στις «Κυανές πέτρες» (οι μυθικές συμπληγάδες) και στην συνέχεια (άνοιξε) ο Ελλήσποντος.
Γιατί η θάλασσα του Εύξεινου πόντου ήταν πρώτα λίμνη και φούσκωσε σε τέτοιο σημείο που από την πίεση του ρεύματος ξεχύθηκαν με ορμή τα νερά στον Ελλήσποντο και κατέκλυσαν μεγάλο μέρος από τα Ασιατικά παράλια και όχι και λίγη πεδινή έκταση της Σαμοθράκης μετατράπηκε σε θάλασσα.
Και γι’; αυτόν τον λόγο στα μεταγενέστερα χρόνια μερικοί ψαράδες ανασύρουν με τα δίχτυα τους λίθινα κιονόκρανα, γιατί ακόμα και πόλεις κατακλύστηκαν απ’ τα νερά.
Και όσοι γλίτωσαν απ’ τον κατακλυσμό κατέφυγαν στα ψηλότερα μέρη του νησιού.
Αλλά καθώς η θάλασσα ανέβαινε ολοένα και ψηλότερα, ευχήθηκαν στους θεούς του τόπου και όταν σώθηκαν σε ανάμνηση του γεγονότος ύψωσαν πέτρινα σύνορα γύρω-γύρω απ’ το νησί και έκτισαν βωμούς.
Πού όμως εντοπίζεται η αλήθεια της ιστορίας; «Ο μύθος αυτός είναι ένας από τους πολλούς που συμπίπτουν απόλυτα με την φυσικο-γεωλογική εξέλιξη της ευρύτερης περιοχής της Δυτικής Ελλάδας κατά τα τελευταία 18.000 χρόνια», απαντά ο καθηγητής, εξηγώντας παράλληλα μέρος από το σκεπτικό του: «Η Μυθολογία αποτελεί την κωδικοποίηση προφορικών διηγήσεων που αναφέρονται σε ένα μακρότατο χρονικό διάστημα στο παρελθόν, το οποίο κυμαίνεται από την απώτατη προϊστορία έως τις παρυφές της «ιστορικής εποχής».
Τρεις είναι οι μεγάλοι κατακλυσμοί της Ελληνικής μυθολογίας.
Σε όλους τους θρύλους των αρχαίων πολιτισμών περιγράφονται κατακλυσμοί, προϊόντα τιμωρίας των θεών προς το ανθρώπινο γένος για τις αμαρτίες του με αποτέλεσμα την παρ’ ολίγον εξαφάνισή του.
Στην Ασσυρο-βαβυλωνιακή μυθολογία ένας τέτοιος κατακλυσμός μνημονεύεται στο Έπος του Γκιλγκαμές.
Στην Παλαιά Διαθήκη, στη Γένεση μνημονεύεται ο κατακλυσμός του Νώε.
Στην Αρχαία Ελληνική μυθολογία μνημονεύονται τρεις κατακλυσμοί, ο Ωγύγιος κατακλυσμός, ο κατακλυσμός του Δευκαλίωνα και της Πύρρας και ο κατακλυσμός του Δαρδάνου.
Μουσουλμανική παραλλαγή του κατακλυσμού του Νώε μνημονεύεται στο Κοράνι.
Στη σκανδιναβική μυθολογία μνημονεύονται δύο κατακλυσμοί.
Επίσης κατακλυσμοί μνημονεύονται στον πολιτισμό των Ίνκας και στον Ινδικό πολιτισμό.
Ο πρώτος κατακλυσμός της ελληνικής μυθολογίας, ονομάστηκε Ωγύγιος κατακλυσμός.
Συνέβη όταν βασίλευε ο Ωγύγης στην Βοιωτία.
Ερευνητές πιστεύουν ότι οφείλεται σε απότομη υπερχείλιση της λίμνης Κωπαΐδας στην περιοχή.
Άλλες πηγές σχετίζουν αυτό τον κατακλυσμό με την Αττική.
Αυτή την άποψη υιοθετεί και ο Αφρικάνος, ο οποίος αναφέρει ότι ο κατακλυσμός συνέβη όταν βασιλιάς του Άργους ήταν ο Φορωνεύς.
Ο Ωγύγης επέζησε του κατακλυσμού, όμως οι περισσότεροι άνθρωποι δεν τα κατάφεραν.
Μετά τον θάνατο του ίδιου και λόγω των καταστροφών που προκλήθηκαν, η Αττική έμεινε χωρίς βασιλείς για 189 χρόνια μέχρι την εποχή του Κέκροπα.
Ο δεύτερος κατακλυσμός της ελληνικής μυθολογίας, ο Κατακλυσμός του Δευκαλίωνα, είναι η αρχαία Ελληνική εκδοχή του κατακλυσμού που αναφέρεται σε παραδόσεις πολλών αρχαίων πολιτισμών.
Κατά τον μύθο την εποχή που στη Θεσσαλία βασίλευε ο Δευκαλίωνας ο Δίας με τη συγκατάθεση όλων των Θεών του Ολύμπου αποφάσισε να καταστρέψει όλη την γενιά των ανθρώπων που ήταν διεφθαρμένη, με εξαίρεση τον δίκαιο βασιλέα και την γυναίκα του την Πύρρα.
Από τον δεύτερο κατακλυσμό διασώθηκε μόνον ο Δευκαλίωνας με τη σύζυγό του Πύρρα, σε πλοίο που κατασκεύασαν μετά από συμβουλή του Προμηθέα.
Ο τρίτος κατακλυσμός την εποχή που βρισκόταν ο Δάρδανος, προήλθε απο τα στενά των Δαρδανελίων απο όπου τα νερά εισήλθαν απο την Μαύρη Θάλασσα στο Αιγαίο με μεγάλη ορμή, καταποντίζοντας όλες τις πεδινές εκτάσεις της Σαμοθράκης και τις μετέτρεψε σε θάλασσα.
Σώθηκαν μόνο οι κάτοικοι που πρόλαβαν να καταφύγουν στο βουνό ανάμεσα τους ο Δάρδανος και τα αδέλφια του εκεί οπου βρίσκεται σήμερα το νησί.
Ευχαριστώντας θερμά τους Θεούς ίδρυσαν πολλούς βωμούς για την σωτηρία τους.
Ιστορικές πηγές λένε ότι οι ψαράδες έβρισκαν συνέχεια στον πάτο της θάλασσας λίθινα κιονόκρανα απο τις πόλεις που βυθίστηκαν σε εκείνο τον μακρινό κατακλυσμό
Ο Ωγύγιος κατακλυσμός, ο κατακλυσμός του Δευκαλίωνα, και ο κατακλυσμός του Δαρδάνου, δύο εκ των οποίων έδωσαν τέλος σε δύο Εποχές του Ανθρώπου (όπως τις διακρίνει ο Ησίοδος): Ο Ωγύγιος κατακλυσμός τελείωσε την Ασημένια Εποχή, ενώ ο κατακλυσμός του Δευκαλίωνα έδωσε τέλος στην πρώτη Χάλκινη Εποχή.
Ωγύγος
Ο πρώτος κατακλυσμός ονομάζεται Ωγύγιος, επειδή συνέβη όταν βασίλευε ο Ωγύγος ένας μυθικός βασιλιάς της Αττικής (ή της Βοιωτίας σύμφωνα με άλλες εκδοχές).
Το επίθετο Ωγύγιος πιθανόν να σημαίνει, αρχέγονος, πρωταρχικός ή πολύ αρχαίος.
Σε πολλά αρχαία κείμενα λέγεται πως η Ωγύγια πλημμύρα κάλυψε ολόκληρο τον κόσμο, και ήταν τόσο καταστροφική που άφησε την Αττική χωρίς βασιλιά μέχρι την εποχή του Κέκρωπα
Ο Πλάτων στους Νόμους του, υπολογίζει πως η πλημμύρα συνέβη 10.000 χρόνια πριν από την εποχή του.
Επίσης, στον Κριτία, περιγράφει την πλημμύρα ως “την μεγαλύτερη όλων”.
Ο Ωγύγος ή Ωγύγης, ήταν κατά την Ελληνική Μυθολογία, ένας από τους αρχέγονους ηγέτες στην Αρχαία Ελλάδα.
Ιδιαίτερα στην Βοιωτία.
Κατά μία άλλη εκδοχή ήταν ο πρώτος βασιλιάς της Αττικής.
Η ετοιμολογία και η έννοια του ονόματος (από το επίθετο Ωγύγιος) σημαίνει, αρχέγονος, πρωταρχικός, πολύ αρχαίος.
Είναι ιδιαίτερα γνωστός ως βασιλιάς των Εκτενών, των αυτοχθόνων (προκατακλυσμιαίων) και πρώτων κατοίκων της Βοιωτίας.
Ίδρυσε την πόλη Ωγυγία (η μετέπειτα Θήβα) και έγινε ο πρώτος βασιλιάς της.
Αρκετοί αρχαίοι Έλληνες ποιητές αναφέρονται στους Θηβαίους ως «Ὠγυγίδαι».
Το όνομα του χρησιμοποιήθηκε αργότερα για να τονίσει οτιδήποτε το “παμπάλαιο”, πριν τον πρώτο κατακλυσμό που συνέβει κατά την βασιλεία του.
Ο κατακλυσμός κατέστρεψε και την Αττική και την Βοιωτία και οι άνθρωποι που επέζησαν λέγεται πως μετοίκησαν στην Αίγυπτο, της οποίας το πρώτο όνομα ήταν επίσης “Ωγυγία”, όπως της Αττικής και της Βοιωτίας.
Σύμφωνα με την Ελληνική Παράδοση ο κατακλυσμός του Ωγύγου έγινε όταν κυβερνήτης στο Αργος ήταν ο Φορωνέας, γιός του Ιναχου.
Ο Kατακλυσμός του Δαρδάνου
Ο Δάρδανος σύμφωνα με την Ελληνική μυθολογία ήταν γιός του Δία και Ηλέκτρας κόρης του Άτλαντα, ο οποίος βρέθηκε στην Σαμοθράκη μαζί με τον μεγαλύτερο αδελφό του Ιασίωνα και την αδελφή του Αρμονία κατά την διάρκεια ενός κατακλυσμού στον οποίο βούλιαξε το μεγαλύτερο τμήμα του νησιού.
Οι απόψεις σχετικά με το μέρος από το οποίο βρέθηκε ο Δάρδανος διίστανται την επικρατούσα άποψη εκφράζει ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς (1ος αιώνας π.χ.) (Ρωμαική Αρχαιολογία – Κεφ.61) που λέει ότι ήρθε στην Σαμοθράκη από την Αρκαδία μετά από τοπικό κατακλυσμό.
Ο Βιργίλιος στην Αινειάδα αναφέρει ότι ήρθε από κάποιο νησί δυτικά του Ατλαντικού την Εσπερία μετά από κάποια καταστροφή από πλημμύρα, μερικοί το μεταφράζουν ότι ίσως πρόκειται για κάποιο υπόλειμμα της Ατλαντίδας στην περιοχή των Καναρίων νησιών που βυθίστηκε.
Την εποχή που βρέθηκε ο Δάρδανος με τα αδέλφια του στην Σαμοθράκη μεγάλος κατακλυσμός κάλυψε το μεγαλύτερο μέρος του νησιού το οποίο επικοινωνούσε με την απέναντι γη της Μακεδονίας με νερά, και οι κάτοικοι τρομοκρατημένοι κατέφυγαν στο ψηλότερο βουνό του νησιού για να σωθούν.
Μετά το πέρας του κατακλυσμού έφθασε ο Κάδμος στο νησί της Σαμοθράκης που παντρεύτηκε την αδελφή του Δάρδανου Αρμονία ενώ ο μεγαλύτερος αδελφός του Ιασίων είχε ερωτική επαφή με την θεά Δήμητρα γι’αυτό ο Δίας τον κατακεραύνωσε για να τον τιμωρήσει.
Ο ίδιος ο Δάρδανος μετέβη με πλοία απέναντι στην Μικρασιατική ακτή στο όρος Ίδη της Τρωάδας όπου τον υποδέχθηκε ο βασιλιάς Τεύκτρος δίνοντας του δεύτερη σύζυγο την κόρη του Βάτεια αφού η πρώτη του σύζυγος Χρυσή κόρη του γίγαντα Πάλλαντα δεν ζούσε.
Με την πρώτη σύζυγο του Χρυσή ο Δάρδανος είχε αποκτήσει δύο γιούς τον Ιδαίο και τον Δύμανατα ενώ με την Βάτεια κόρη του βασιλιά Τεύκτρου απέκτησε αργότερα τον Εριχθόνιο και τον Ίλο.
Μετά τον θάνατο του Τεύκτρου ο Δάρδανος τον διαδέχθηκε στον θρόνο βασίλευσε 31 χρόνια ως τον θάνατο του ονομάζοντας το βασίλειο Δαρδανία, ίδρυσε την ομώνυμη πόλη Δαρδανία σε πολύ ψηλό σημείο από φόβο ώστε να εξασφαλίσει ότι εάν επαναληφθεί ο κατακλυσμός της Σαμοθράκης η πόλη δεν θα βυθιστεί.
Διάδοχος του Δάρδανου ήταν ο Εριχθόνιος γιός του με την Βάτεια και εγγονός του Τεύκτρου όπως ήταν η επιθυμία του πεθερού του, ο άλλος του γιός ο Ίλος πέθανε πρόωρα πριν τον Δάρδανο, τον Εριχθόνιο διαδέχθηκε ο γιός του Τρώας ο οποίος με την σύζυγο του Καλλιρόη κόρη του θεού Σκαμάνδρου απέκτησε τον Ασσαράκο, τον Ίλο, τον Γανυμήδη και την Κλεοπάτρα.
Ο Τρώας έδωσε το όνομα του στην ευρύτερη περιοχή, ο γιός και διάδοχος του Ίλος ίδρυσε την νέα πρωτεύουσα του βασιλείου του Ίλιο ή Τροία την μυθική πόλη του Ομήρου περίπου 25 χιλιόμετρα νοτιότερα από την παλιά πρωτεύουσα Δαρδανία που ίδρυσε ο προπάππους του αφού ο φόβος του κατακλυσμού είχε οριστικά περάσει.
Σύμφωνα με τον μύθο μετείχε και σε αγώνες του βασιλιά της Φρυγίας όπου βγήκε νικητής σε όλα τα αγωνίσματα.
Σαν έπαθλο πήρε 50 άνδρες, 50 γυναίκες και μία αγελάδα με βούλες στο τρίχωμα.
Ο βασιλιάς της Φρυγίας τον συμβούλευσε να ιδρύσει πόλη εκεί που το ζώο θα σταματούσε όπως και έκανε.
Ο Λαομέδοντας διαδέχθηκε τον πατέρα του Ίλο.
Το βασίλειο του Λαομέδοντα κατέστρεψε ο γνωστός μυθικός ήρωας Ηρακλής τον οποίο είχε εξαπατήσει, ακόμη ο Ηρακλής σκότωσε και όλους τους γιούς του εκτός από τον μικρότερο Ποδάκρο τον γνωστό βασιλιά Πρίαμο.
Επί Πριάμου συζύγου της Εκάβης καταστράφηκε το βασίλειο της Τροίας απο φωτιά που άναψαν οι Αχαιοί ύστερα από τον γνωστό δεκαετή πόλεμο της Ιλιάδας.
Από μία μικρή ομάδα απογόνων του Δαρδάνου που διασώθηκε με αρχηγό τον Αινεία ανιψιό του Πριάμου ίδρυσαν την Ρώμη μετά από μετανάστευση στην Ιταλία.
Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης (γύρω στο 80 π.χ. – 20 π.χ.) ο κορυφαίος Έλληνας ιστορικός και συγγραφέας επισκέφτηκε ο ίδιος την Σαμοθράκη όπου έμαθε όλους τους μύθους από τους ίδιους τους κατοίκους σχετικά με τον Δάρδανο και τον κατακλυσμό.
Αναλυτικά λέει ότι η καταγωγή των κατοίκων της Σαμοθράκης ήταν από την Σάμο και την Θράκη από όπου πήρε το νησί το όνομα του.
Οι κάτοικοι ήρθαν στον νησί σε πανάρχαιες εποχές.
Από τους κατοίκους της καταγόμενους από την Θράκη μυήθηκαν οι Σαμοθράκιοι τα Ορφικά μυστήρια και αυτός ήταν ο λόγος για τον οποίο επισκέφτηκε ο Κάδμος το νησί για να παντρευτεί τελικά την Αρμονία.
Ο κατακλυσμός την εποχή που βρισκόταν ο Δάρδανος προήλθε από τα στενά των Δαρδανελίων από όπου τα νερά εισήλθαν από την Μαύρη Θάλασσα στο Αιγαίο με μεγάλη ορμή καταποντίζοντας όλες τις πεδινές εκτάσεις της Σαμοθράκης και τις μετέτρεψε στην θάλασσα.
Σώθηκαν μόνο οι κάτοικοι που πρόλαβαν να καταφύγουν στο βουνό ανάμεσα τους ο Δάρδανος και τα αδέλφια του εκεί όπου βρίσκεται σήμερα το νησί, ευχαριστώντας θερμά τους θεούς ίδρυσαν πολλούς βωμούς για την σωτηρία τους.
Ανέφερε τέλος ότι ακόμα και εκείνη την εποχή οι ψαράδες έβρισκαν συνέχεια στον πάτο της θάλασσας λίθινα κιονόκρανα από τις πόλεις που βυθίστηκαν σε εκείνο τον μακρινό κατακλυσμό, το σημαντικότερο είναι ότι ξεκαθάρισε για την φορά των νερών από την Μαύρη Θάλασσα στο Αιγαίο όχι το αντίστροφο όπως πολλοί σήμερα ισχυρίζονται.
Ο Κατακλυσμός του Δευκαλίωνα
Από τους σημαντικότερους μύθους της Ελληνικής Μυθολογίας διαδραματίζεται στην περιοχή μας χιλιάδες χρόνια πριν.(υπολογίζεται περίπου στο 9000 π.Χ.)
Ο Κατακλυσμός του Δευκαλίωνα είναι η αρχαία Ελληνική εκδοχή του κατακλυσμού που αναφέρεται πολύ πιο μετά, σε παραδόσεις πολλών αρχαίων πολιτισμών (όπως π.χ. στην Εβραϊκή παράδοση με τον κατακλυσμό του Νώε.
Κατά τον μύθο την εποχή που στη Φθία και τη Θεσσαλία βασίλευε ο Δευκαλίωνας ο Δίας αποφάσισε να καταστρέψει όλη την γενιά των ανθρώπων που ήταν διεφθαρμένη, με εξαίρεση τον δίκαιο βασιλέα και την γυναίκα του την Πύρρα.
Ο Δευκαλίωνας λοιπόν μετά από συμβουλή του πατέρα του κατασκεύασε ένα πλοίο συγκέντρωσε τα απαραίτητα εφόδια για την επιβίωση τους και επιβιβάστηκε στο πλοιάριο μαζί με την γυναίκα του.
Στο μεταξύ ο Δίας ανοίγει τους καταρράκτες του Ουρανού και το έδαφος της Ελλάδας γεμίζει με νερό και οι άνθρωποι χάνονται.
Για εννέα μέρες και εννέα νύχτες το βασιλικό ζευγάρι περιφέρεται από τα νερά μέσα στο πλοιάριο.
Την δέκατη όμως ημέρα προσάραξε στο όρος Όρθρυς κατά άλλη εκδοχή στον Παρνασσό.
Εκεί όταν οι βροχές σταμάτησαν και τα νερά υποχώρησαν ο Δευκαλίων και η Πύρρα κατέβηκαν στην ξηρά και το πρώτο πράγμα που έκαναν ήταν θυσία στον Φύξιο Δία (προστάτης των φυγάδων).
Ο θεός που επικαλέστηκε ο θεοσεβής Δευκαλίωνας έστειλε τον Ερμή για να τους μεταφέρει την υπόσχεση ότι ο Δίας θα πραγματοποιούσε την πρώτη ευχή τους.
Και η πρώτη ευχή του Δευκαλίωνα και της Πύρρας δεν ήταν άλλη από το να δώσει και πάλι ζωή ο Δίας στο ανθρώπινο γένος.
Κατά μία άλλη εκδοχή η οποία προέρχεται από την Φωκίδα ο Δευκαλίωνας και η Πύρρα πήγαν στους Δελφούς και στο ιερό της Θέμιδας για να εκφράσουν και σ αυτή την ίδια επιθυμία.
Η θεά τους άκουσε και τους απάντησε με τον παρακάτω χρησμό: Αν ήθελαν να φέρουν στη ζωή νέους ανθρώπους θα έπρεπε να καλύψουν τα πρόσωπά τους και να ρίχνουν πίσω από την πλάτη τους τα οστά της μητέρας τους.
Comments